Wat moet er nu gebeuren met de toeslagenaffaire? Premier Mark Rutte is zogenaamd de man van fatsoen, van de partij van 'law and order'. Maar zelfs wanneer hij en zijn ministers onze grondwet overtreden zijn er geen consequenties. BIJ1 wil dat het mogelijk wordt om mensen te vervolgen voor etnisch profileren, en dat het kabinet aftreedt.
Ongekend Onrecht
Naar verluidt gaan er al sinds 2005 stemmen op dat het toeslagensysteem niet deugt. Toch is het rapport Ongekend Onrecht, waarin jarenlange misstanden bij de Belastingdienst worden beschreven, slechts een kleine maand geleden gepubliceerd. En hoewel beter dan niets, lijken er geen enkele politieke gevolgen vast te zitten aan de wetsovertredingen begaan door honderden ambtenaren en verschillende ministers. Het OM gaat niemand vervolgen. Alles wijst er op dat Rutte denkt dat hij gewoon rustig door kan regeren, en andere verantwoordelijke ministers maken zich er vanaf met een paar keer sorry zeggen.
Institutioneel racisme
Maar de toeslagenaffaire is verre van afgesloten of opgelost. De gang van zaken laat zien hoe gevaarlijk en diep ingebed institutioneel racisme is en hoe weinig verantwoordelijkheid de politiek hiervoor neemt. Met de toeslagenaffaire is Artikel 1 van de Grondwet geschonden, maar is ook pijnlijk duidelijk geworden dat er niet vervolgd wordt op basis van een schending van de Grondwet. BIJ1 vindt dat verantwoordelijken gestraft moeten worden en dat er maatregelen moeten komen zodat dit nooit meer gebeurt. Dit zodat slachtoffers op een goede manier verder kunnen met hun leven. Maar vooral: zodat institutionele misstanden aangepakt of voorkomen kunnen worden. In dit artikel zetten we onze voorstellen voor zowel de korte als de lange termijn op een rijtje:
1. Volledige rehabilitatie van de slachtoffers.
Het is noodzakelijk dat alle schulden worden kwijtgescholden en dat er sprake is van herstel van huis en bezit. Daarnaast moeten de slachtoffers terugbetaling en compensatie krijgen. Er moeten ook banen beschikbaar komen voor hen.
2. Officiële erkenning van het institutionele racisme dat deze tragedie mogelijk maakte.
De toeslagenaffaire laat zien hoe een ronduit racistisch beleid, namelijk het gebruikmaken van etnisch profileren, zonder weerstand van de betrokken partijen in Nederland wordt uitgevoerd. Van de ambtenaren die daadwerkelijk contact hadden met de getroffenen tot de directeur van de Belastingdienst, en van de leden van de Tweede Kamer tot de verantwoordelijke ministers.
Als zelfs bij zo’n zichtbare en openlijke vorm van racisme geen bellen gaan rinkelen bij deze ambtenaren, hoe moeten we dan geloven dat deze individuen subtielere vormen van racisme en discriminatie zullen herkennen? En dat de overheid “de komende jaren weer een schild en een bondgenoot van mensen” zal zijn, zoals Asscher wenste? Daarom is het nodig dat institutioneel racisme officieel wordt erkend als leidraad van de toeslagenaffaire.
3. Beroepsverbod voor alle betrokken ambtenaren, ongeacht hun rol.
De toeslagenaffaire maakt duidelijk dat de Belastingdienst met al diens werknemers, de betrokken ministers en dit kabinet niet ingericht zijn op het beschermen van mensen met diverse achtergronden. Anders was dit niet gebeurd. De toeslagenaffaire is geen fout, geen toevallige samenloop van omstandigheden, geen ‘blinde vlek’, zoals het rapport stelt. Het is het gevolg van doelbewust etnisch profileren en jarenlang de andere kant op kijken terwijl institutioneel racisme in stand werd gehouden door honderden ambtenaren. Als we willen dat dit nooit meer gebeurt moeten we de mensen die dit uitgevoerd en gedoogd hebben de mogelijkheid ontnemen om deze of enige andere publieke functie te kunnen bekleden. Zo zeggen we luid en duidelijk nee tegen racisme.
4. Strafzaak waarbij de betrokken ambtenaren en ministers worden vervolgd voor hun wetsovertredingen.
Naast het aftreden van de verantwoordelijke ministers en het ontslaan van de betrokken ambtenaren is het belangrijk dat deze mensen strafrechtelijk vervolgd worden. Dat is binnen het huidige strafrecht lastig. Het OM besloot onlangs om niet tot vervolging over te gaan. BIJ1 vindt dat het noodzakelijk is om grondrechten te kunnen naleven, maar ziet dat de wetgeving zulke zaken niet toelaat. Daarom pleiten wij in ons verkiezingsprogramma voor:
5. Een Constitutioneel Hof dat wetten kan toetsen aan de Grondwet.
Hoe kan het dat racisme overduidelijk een gigantische rol speelt in de toeslagenaffaire, maar slechts zijdelings genoemd wordt in het rapport? Dit komt onder andere door de werking van onze rechtstaat. Artikel 120 maakt het onmogelijk om een wet te toetsen aan de grondwet. Daarom willen we dit artikel opheffen en een Constitutioneel Hof oprichten. Hiermee kunnen we ervoor zorgen dat wetten wel gecheckt worden op racistische en discriminerende elementen en dat institutioneel racisme in de kiem gesmoord wordt. Als deze affaire ons iets laat zien, is dat het roer radicaal om moet. En dat gaat niet met dezelfde poppetjes in hetzelfde theater.
